De eerste editie van de OOV-monitor is verschenen, een initiatief van het Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en onderzoeksbureau Pro Facto. Deze monitor biedt een uniek inzicht in hoe burgemeesters in 2023 hun bevoegdheden hebben ingezet om de openbare orde te handhaven.
Resultaten
Wet Damocles: populair maar ligt onder de loep
Opvallend is het frequente gebruik van de Wet Damocles (art. 13b Opiumwet). Bijna tweederde van de burgemeesters heeft minstens één keer een woning of lokaal gesloten.
Sinds de Harderwijkzaak is de toepassing van de wet Damocles onder een vergrootglas komen te liggen. Rechters vragen om een zorgvuldigere belangenafweging bij het sluiten van panden.
Redactionele noot: Het is interessant om in toekomstige edities van de OOV-monitor te zien welk effect deze jurisprudentiële ontwikkeling heeft op het aantal woningsluitingen.
Wet Victoria en Wet Victor: onderbenut maar met potentieel
De Wet Victoria en Wet Victor blijken weinig toegepast. Deze wetten geven burgemeesters de bevoegdheid om overlastpanden te sluiten en om gesloten panden in beheer te geven of te nemen, of als laatste stap te onteigenen.
Deze wetten worden weinig benut. Toch zou het tij kunnen keren: de Wet Victoria is recent uitgebreid. Vanaf 2024 kunnen panden ook worden gesloten bij beschietingen, explosies en wapenvondsten. Dit leidt wellicht tot een frequenter gebruik van deze wet.
Tijdelijk huisverbod: veelgebruikt in stedelijke gebieden
Het tijdelijk huisverbod is een populair instrument, vooral in grotere gemeenten. Maar liefst 86% van de burgemeesters heeft dit minstens één keer ingezet. Dit instrument, bedoeld om huiselijk geweld te voorkomen en slachtoffers te beschermen, blijkt vooral in stedelijke gebieden veelvuldig gebruikt.
Wet aanpak woonoverlast: nog in de kinderschoenen
De nieuwe Wet aanpak woonoverlast wordt nog weinig gebruikt; slechts 20% van de burgemeesters gaf een gedragsaanwijzing. Deze wet, die sinds 2017 van kracht is, biedt burgemeesters de mogelijkheid om specifieke gedragsaanwijzingen te geven aan overlastgevers in woningen.
Dwangsommen tegen straatdealers: de ‘Veluwse methode’
Interessant is ook de inzet van dwangsommen tegen straatdealers. In 41% van de gemeenten wordt dit middel gebruikt. Deze aanpak, ook wel bekend als de “Veluwse methode”, is gebaseerd op de APV en biedt burgemeesters een bestuursrechtelijk instrument om drugshandel op straat tegen te gaan. De methode houdt in dat de burgemeester een last onder dwangsom kan opleggen als aannemelijk is dat betrokkene zich schuldig maakt aan drugshandel in de openbare ruimte en daarmee de APV overtreedt.
Conclusie
De monitor laat zien dat burgemeesters hun instrumentarium gericht inzetten. Sommige ‘klassiekers’ worden veelvuldig gebruikt, terwijl nieuwe instrumenten nog moeten ‘landen’. De OOV-monitor belooft een waardevol instrument te worden voor beleidsmakers en onderzoekers.
Onderzoeksaanpak
Voor de OOV-monitor zijn alle 342 burgemeesters in Nederland bevraagd. Met 162 ingevulde enquêtes (47%) levert het onderzoek een betrouwbaar beeld op van hoe het OOV-instrumentarium wordt ingezet. Kleine en grote gemeenten zijn evenredig vertegenwoordigd, wat de betrouwbaarheid van de resultaten ten goede komt.
Lees verder
OOV-monitor, Zicht op de inzet van het oov-instrumentarium door Pro Facto en Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid