Rechtbank stelt hoge eisen aan controle | uitwonendenbeurs

Achtergrond

De rechtbank Gelderland heeft op 3 september 2024 een belangrijke uitspraak gedaan over de zorgvuldigheid van controles in verband met de uitwonendenbeurs (ECLI:NL:RBGEL:2024:5992).

De zaak betrof een student wiens uitwonendenbeurs door DUO was ingetrokken na controle, met een terugvordering van €2.666,94 tot gevolg.

Oordeel van de rechtbank

De rechtbank verklaart het beroep gegrond. Aangezien het gaat om een belastend besluit gaat, is het aan de minister om de nodige kennis te vergaren en aannemelijk te maken dat de student niet voldoet aan de voorwaarden voor een uitwonendenbeurs. Hierbij stelt de rechtbank hoge eisen aan de rapportage van het huisbezoek:

1. Het rapport moet deugdelijk inzicht geven in de wijze waarop het onderzoek is verricht.
2. Het moet duidelijk maken wat er is aangetroffen en wat er ‘voor’ en ‘tegen’ het aannemen van bewoning pleit.
3. De afwegingen die hebben geleid tot de conclusie moeten worden vermeld.
4. De controleurs moeten een actieve, leidende rol hebben in het onderzoek.

Onvoldoende invulling actieve onderzoeksrol

In deze zaak oordeelt de rechtbank dat de controleurs onvoldoende invulling hebben gegeven aan hun actieve onderzoeksrol:

• Het huisbezoek duurde slechts 18 minuten, wat te kort is voor een zorgvuldig onderzoek.
• Controleurs bekeken alleen de slaapkamer, niet de badkamer of woonkamer. Dit is volgens de rechtbank vooral problematisch bij familierelaties en als er geen eigen voorzieningen zijn. De rechtbank stelt: “Van de controleurs had verwacht mogen worden dat zij of de andere ruimtes wel hadden bekeken of met de broer van eiseres een afspraak hadden gemaakt om het huisbezoek later die dag voort te zetten.” (zie ook r.o. 9.1 en  9.3)
• De controleurs hebben ten onrechte eerdere huisbezoeken en foto’s meegenomen in hun beoordeling. De rechtbank benadrukt dat alleen de situatie op het gecontroleerde adres ten tijde van het huisbezoek relevant is. Eerdere huisbezoeken of foto’s van andere locaties mogen niet worden gebruikt om conclusies te trekken over de huidige woonsituatie.

Uitkomst

De rechtbank verklaart het beroep gegrond. De intrekking van de uitwonendenbeurs en de terugvordering van €2.666,94 worden vernietigd. Omdat het niet meer mogelijk is om de toenmalige woonsituatie te onderzoeken, kan DUO niet opnieuw een besluit nemen. De student behoudt daarom haar uitwonendenbeurs.

Tips voor de praktijk:

Deze uitspraak onderstreept het belang van zorgvuldig onderzoek en zorgvuldige verslaglegging (art. 3:2 Awb). Deze onderzoeksplicht in het geval van een belastend besluit met veel impact, zoals het besluit om een uitwonendenbeurs in te trekken.

Voor controleurs:

• Neem voldoende tijd voor een huisbezoek; 15 minuten is volgens de rechtbank te kort
• Bekijk alle relevante ruimtes in de woning, vooral als:
  • er een familierelatie is tussen student en hoofdbewoner(s)
  • er geen eigen sanitaire/kookvoorzieningen zijn
  • de student volgens de hoofdbewoner meerdere nachten per week aanwezig is
• Als een volledig onderzoek niet mogelijk is omdat de bewoner weg moet, maak dan een afspraak om het onderzoek op een ander moment voort te zetten
• Ga niet af op verklaringen van hoofdbewoners dat andere ruimtes niet worden gebruikt
• Focus op de actuele situatie tijdens het huisbezoek; eerdere huisbezoeken of foto’s van andere locaties zijn niet relevant voor de beoordeling

Wil je meer weten over het zorgvuldigheidsbeginsel, lees dan zeker ook ons blog over de klassieke Cupido-zaak!