Precedentwerking speelt een cruciale rol in het omgevingsrecht. Besluiten in dit domein zijn vaak zichtbaar voor het publiek. Een besluit dat afwijkt van het bestaande ruimtelijk beleid, zoals het verlenen van een omgevingsvergunning in afwijking van het omgevingsplan, kan leiden tot vergelijkbare verzoeken van andere burgers. [1]
Precedentwerking is van belang wanneer bestuursorganen gebruikmaken van hun discretionaire bevoegdheden. Deze bevoegdheden geven bestuursorganen de ruimte om een belangenafweging te maken bij het beoordelen van aanvragen, waarbij het evenredigheidsbeginsel een rol speelt. Dat betekent dat de individuele belangen van de aanvrager zorgvuldig moeten worden afgewogen tegen het algemeen belang dat het bestuursorgaan moet beschermen.
Tegelijkertijd dienen bestuursorganen rekening te houden met het gelijkheidsbeginsel, dat borgt dat gelijke gevallen gelijk behandeld moeten worden. Andere burgers zullen met een beroep op het gelijkheidsbeginsel namelijk aanspraak maken op dezelfde uitzonderingen als eerder verleend. Dat kan vergaande consequenties hebben voor de ruimtelijke ordening. Daarom is het voor bestuursorganen essentieel om bij elke beslissing te overwegen of er sprake kan zijn van precedentwerking.
Praktische Tips voor Bestuursorganen:
- Precedentwerking beoordelen:
Overweeg of het toewijzen van de aanvraag kan leiden tot vergelijkbare verzoeken van anderen. Dit is vooral relevant bij uitzonderingen op bestaande regels, zoals het toestaan van het bouwen een locatie waar dit volgens het bestemmingsplan/omgevingsplan niet is toegestaan.
- Belangenafweging:
Maak een zorgvuldige afweging tussen het individuele belang van de aanvrager en het algemeen belang. Overweeg of het tegengaan van ongewenste precedentwerking, in verband met het te behartigen algemeen belang, zwaarder weegt dan het inwilligen van de aanvraag.
- Goede motivering:
Zorg voor een goede onderbouwing van het besluit. Leg duidelijk uit waarom deze situatie precedentwerking kan veroorzaken en hoe dit het algemeen belang (vaak ‘een goede ruimtelijke ordening’) schaadt.
- Goede motivering (2):
Als de situatie van de aanvrager uniek is en precedentwerking onwaarschijnlijk, geef dit dan duidelijk aan. Dit kan helpen bij het afwenden van toekomstige vergelijkbare aanvragen.
[1] Onder de Omgevingswet, die sinds 1 januari 2024 van kracht is, zal precedentwerking vooral een rol spelen bij het weigeren van omgevingsvergunningen voor buitenplanse activiteiten, verzoeken tot wijziging van het omgevingsplan en maatwerkbesluiten
Lees verder
Precedentwerking. Terechte en onterechte angst van bestuursorganen voor gelijke gevallen in het ruimtelijk domein door mr. dr. K.A.W.M. de Jong in de Gemeentestem